دندان های شیری نوزادان معمولا در محدوده سنی 4 تا 7 ماهگی شروع به رشد می کند و اغلب 5 روز قبل از نمایان شدن دندان ها، درد دندان درآوردن نوزاد شروع می شود و علائمی شبیه سرماخوردگی، تب، بی قراری و بی خوابی شبانه را از خود نشان می دهد در این وضعیت نوزاد نمی تواند؛ علت درد خود را بازگو کند و این شرایط برای مادر ناراحت کننده است؛ درحالی که با داشتن اطلاعات کامل از زمان رویش دندان شیری، روش های کاهش درد لثه، نوزاد این مرحله از رشد دندانی را به راحتی سپری می کند.
علت درد نوزادان به هنگام دندان درآوردن
زمانی که نوزادان در حال دندان درآوردن هستند؛ وقتی دندان به سطح لثه می رسد با شکافتن لثه، موجب التهاب آن می شود؛ این التهاب، باعث درد، تورم و حساسیت لثه خواهد شد، برخی نوزادان به دلایل ژنتیکی بیشتر به التهاب لثه در زمان دندان درآوردن مواجه می شوند؛ هم چنین دندان هایی که بزرگ نر یا نامنظم هستند؛ هنگام درآمدن از لثه باعث افزایش فشار و تحریک لثه خواهند شد و درد بیشتری ایجاد می کنند.
درد دندان درآوردن نوزادان ممکن است به علت تحریک اعصاب داخل دهان باشد که خود موجب ناراحتی نوزاد هنگام خوردن شیر و غذا می شود؛ هم چنین ترشحات بزاق نوزاد در این زمان افزایش می بابد. این تغییرات باعث تحریک لثه خواهد شد؛ از طرفی وقتی دندان های نوزاد شروع به شکل گیری می کند، مواد شیمیایی مانند: سولفات کلسیم، فسفات و کلسیتونین در دهان نوزاد تجمع می کند که خود موجب تحریک اعصاب و بافت های دهان می شود و درد دندان را ایجاد می کند.
یکی دیگر از دلایل دندان درد نوزادان، تحریک اعصاب داخل پالپ دندان آن ها می باشد و نوزاد این درد را با بی قراری و گریه های مداوم و گاهی اوقات تب نشان می دهد؛ از طرفی با افزایش بزاق دهان و ریختن آن بر روی چانه و اطراف دهان دچار التهاباتی در این نواحی می شود در این موارد مادر باید درمورد علائم درد دندان نوزادان، آگاهی های لازم را داشته باشد و با مراجعه به دندانپزشک و استفاده از راهکارهای مناسب به کاهش درد دندان نوزاد خود کمک کند.
روش های تسکین درد دندان درآوردن در نوزادان
استفاده از داروهای مسکن: داروهای هومیوپاتی با تحریک سیستم ایمنی بدن می تواند؛ یک راهکار طبیعی و مناسب برای تسکین درد دندان درآوردن نوزادان باشد که به صورت قرص مخصوص دندان درآوردن نوزادان در داروخانه ها موجود است اما قبل از استفاده از آن برای نوزادان لازم است با پزشک کودکان مشورت کنید. یکی از روش ها برای تسکین درد دندان، استفاده از روغن گل میخک برای کودکان بالای 2 سال به عنوان مسکن درد دندان است ولی روغن گل میخک برای برخی از کودکان ممکن است؛ ایجاد حساسیت کند؛ بنابراین بهتر است؛ یک تست کوچک قبل از مصرف آن برای نوزاد انجام دهید.
استفاده از اسپری ها و ژل ها: ژل های تسکین دهنده بدون شکر برای درد دندان نوزادان به کار می رود که حاوی بی حس کننده موضعی ملایم است و می تواند به کاهش درد لثه نوزادان کمک کند؛ برای استفاده از ژل مقدار کمی از آن را روی انگشت خود قرار دهید و به آرامی و با حرکات آهسته روی لثه های کودک بمالید، تعداد دفعات مصرف ژل 4 بار در روز است و مصرف غذا یا آشامیدنی بعد از 15 دقیقه از مصرف ژل باعث شسته شدن آن می شود؛ بنابراین بین مصرف ژل و غذا دادن به نوزاد فاصله زمانی مناسبی را قرار دهید.
واردکردن فشار به لثه: استفاده از اسباب بازی های پلاستیکی و سیلیکونی نرم به کاهش درد و ناراحتی نوزاد هنگام دندان درآوردن کمک می کند. نوزاد اسباب بازی را به لثه های خود فشار می دهد تا درد خود را کاهش دهد. اسباب بازی هایی که در یخچال قرار داده و خنک می شود؛ درد لثه نوزاد را کاهش می دهد اما باید مطمئن باشید که خیلی سرد نباشد، قبل از استفاده از اسباب بازی با دندانپزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید؛ این راهکار برای نوزادان بی خطر است؛ هم چنین میوه های خنک مانند سیب و گلابی به کاهش درد لثه کمک می کند.
قاشق یخ زده: این روش یک راهکار سنتی برای کاهش درد لثه هنگام دندان درآوردن نوزاد است؛ البته برای استفاده از این روش هم لازم است که با پزشک مشورت کنید. استفاده از قاشق فلزی یا چوبی خنک شده یک روش طبیعی و محتاطانه برای تسکین درد لثه نوزاد است به این صورت که قاشق خنک را در دستان نوزاد قرار می دهید تا او آن را در دهان خود بگذارد با برخورد قاشق خنک به لثه درد او کاهش می یابد؛ از طرفی مانند میوه ها امکان خرد شدن و گیر کردن در گلو را ایجاد نمی کند.
علائم و نشانه های دندان درآوردن در نوزادان
بی قراری و ناراحتی: یکی از علائم دندان درآوردن نوزاد بی قراری آن ها است؛ معمولا نوزاد چند بار از خواب بیدار می شود؛ گریه می کند و دستان و پاهای خود را بی هدف به حرکت در می آورد با تحریک لثه هنگام رشد دندان و شکافته شدن آن برای بیرون آمدن دندان، نوزاد احساس درد می کند؛ او برای رفع این درد شروع به گاز گرفتن اسباب بازی یا انگشتان خود می کند یا انگشتانش را می مکد تا درد لثه را کاهش دهد.
مشکل در تغذیه: معمولا هنگام دندان درآوردن اشتهای نوزاد کم می شود و غذاهای سفت و چسبنده را نمی خورد و به علت درد و حساسیت در لثه، نوزاد با کم خوردن و امتناع از غذاهای سفت، سعی در کاهش تحریک ناحیه دردناک لثه را دارد؛ بنابراین در چنین شرایطی، نوزادان به دلیل درد و ناراحتی کمتر غذا می خورند و ترجیح می دهند که غذاهای نرم تر را بخورند. توجه مادران به تغذیه نوزادان به نحوی که نیازهای تغذیه ای آن ها در این دوران تامین شود؛ بسیار حائز اهمیت بوده و بهتر است؛ مادران با پزشک متخصص کودکان مشاوره های تغذیه ای لازم را داشته باشند.
لثه های قرمز و آبی: یکی از نشانه در حین دندان درآوردن نوزادان، تغییر رنگ لثه است که به علت التهاب لثه رخ می دهد و موجب قرمز و حساس شدن آن می شود در برخی از نوزادان به دلیل افزایش عروق و گرفتگی آن ها در محل لثه، رنگ لثه آبی می شود؛ این تغییرات معمولا موقتی است و پس از بیرون آمدن دندان از لثه برطرف خواهد شد در بعضی موارد هم آبی شدن لثه به خاطر واکنش التهابی آن رخ می دهد و منجر به ایجاد ترشحاتی می شود که رنگ لثه ها را آبی می کند، اگر تغییرات در رنگ لثه ها به مدت طولانی ادامه یافت و علائمی مانند: خونریزی شدید و تورم لثه در نوزاد مشاهده شد، بهتر است با دندان پزشک مشورت کنید.
قرار دادن دست در دندان: قرار دادن دست در دهان یکی از نشانه های معمول دندان درآوردن نوزادان است و یک واکنش طبیعی به درد و ناراحتی در ناحیه لثه می باشد؛ آن ها با قرار دادن انگشتان یا دست خود در دهان سعی می کنند؛ فشاری را که بر لثه وارد می شود؛ کاهش دهند؛ این کار به نوزادان احساس آرامش می دهد؛ گاهی اوقات آن ها برای تسکین درد لثه، اسباب بازی خود را گاز می گیرند، فشار آوردن و گاز گرفتن اشیا به تقویت عضلات دهان و فک آن ها کمک می کند؛ اما این اشیا باید نرم و ایمن باشند و خطری برای نوزاد نداشته باشند.
آبریزش دهان: در زمان دندان درآوردن نوزادان افزایش ترشح بزاق منجر به ریزش آب دهان به روی پوست صورت نوزاد می شود و ممکن است التهابات و حساسیت هایی روی پوست صورت او ایجاد کند؛ بنابراین مرتب اطراف دهان نوزاد را تمیز کنید تا آب دهان موجب بروز التهاب پوست او نشود با وجود این که این وضعیت کاملا طبیعی است اما اگر ریزش آب دهان با تب، تورم شدید، خونریزی لثه همراه باشد؛ بهتر است به متخصص اطفال مراجعه کنید.
گرفتن گوش: در دوران دندان درآوردن نوزادان در مراحل اولیه، معمولا نوزاد به گوش خود دست می زند و آن را می کشد و دلیل آن درد و ناراحتی در فرآیند درآوردن دندان و تحریک لثه است و به دلیل ارتباط نزدیک اعصاب در ناحیه دندان ها و گوش، درد می تواند در گوش احساس شود و نوزاد برای کاهش این درد، گوش های خود را می گیرد و آن را می کشد و این یکی از نشانه های دندان درآوردن نوزاد است.
تاثیر درد دندان درآوردن بر خواب نوزادان
یکی از عوامل در تغییر الگوی خواب نوزادان، تاثیر درد دندان در آن ها است در زمانی که دندان های نوزاد در حال رشد و شکل گیری است؛ علائمی چون تب، التهاب در بافت های اطراف دهان و درد در لثه ها ظاهر می شود که موجب آشفتگی و بی نظمی در خواب او خواهد شد؛ هم چنین به دلیل درد، معمولا شب ها بیدار می شود و شروع به گریه و بی قراری می کند و نوزاد نیاز به توجه و مراقبت بیشتری دارد؛ آگاهی مادر در نحوه مراقبت از او در تسکین دردش بسیار موثر است؛ از طرفی نوزاد معمولا به علت خستگی در شب، بیشتر اوقات روز در خواب است.
همیشه بی قراری نوزادان مربوط به دندان آن ها نیست؛ برای این که تشخیص دهید که درد دندان درآوردن باعث بی قراری و بی نظمی در خواب شبانه نوزاد شده است یا عامل دیگری موجب این بی قراری است به علائمی مانند: ترشح بیش از حد بزاق دهان، قرار دادن انگشتان دست در داخل دهان و فشار دادن آن، تورم لثه توجه کنید؛ در صورتی که نوزاد دچار تب یا اسهال و راش و بثورات پوستی به غیر از بثورات پوستی ناشی از آب دهان شود؛ بهتر است؛ نوزاد را نزد پزشک کودکان ببرید؛ زیرا شاید این علائم نشانه بیماری خاصی در نوزاد باشد.
همان طور که بیان شد؛ درد دندان باعث می شود که نوزاد به طور ناگهانی از خواب بیدار شود و الگوی خوابش تغییر کند؛ این خود نشانه ای است که به والدین کمک می کند که متوجه شوند؛ کودکشان در حال دندان در آوردن است؛ هم چنین تورم و تنش در ناحیه دهان به مادران در تشخیص دندان در آوردن نوزاد کمک می کند؛ درد دندان معمولا باعث افزایش ترشحات بینی و حتی افزایش تب در نوزاد می شود که خود تاثیر منفی بر خواب او دارد ؛ از طرفی ترشحات بینی و حلق افزایش می یابد که با اختلال در تنفس نوزاد؛ موجب بی خوابی او می شود.
مشکلات شایع نوزادان در هنگام دندان درآوردن
درد لثه: دندان درآوردن نوزادان با تغییراتی در لثه ها و دهان همراه است. لثه ها متورم، قرمز و حتی کم رنگ می شود؛ هم چنین نوزاد دست های خود را در دهان می برد و فشار می دهد تا درد ناشی از التهاب و تورم را کاهش دهد؛ از طرفی در این مرحله گازهای گوارشی افزایش می بابد و باعث دل درد کودک می شود؛ مادر با راهکارهایی می تواند این درد را کاهش دهد؛ مانند استفاده از کمپرس سرد و قرار دادن آن روی لثه نوزاد که موجب تسکین درد و تورم لثه می شود؛ هم چنین نوزاد با فشار دادن حلقه دندانی نیز که شی نرمی است به تسکین درد خود کمک می کند.
تورم و قرمزی لثه ها: یکی از نشانه های طبیعی دندان درآوردن نوزادان، تورم و قرمزی لثه ها است و این تغییرات همان طور که بیان شد، به دلیل افزایش فشار به لثه ناشی از رشد دندان ها است؛ از طرفی مشکلاتی مانند: رشد غیر طبیعی دندانها یا دیر درآمدن آن ها موجب تورم لثه می شود و در برخی موارد عفونت لثه نیز رخ می دهد که باعث افزایش تورم و قرمزی لثه خواهد شد. استفاده از دندان گیر خنک کننده لثه می تواند به تسکین درد و تورم لثه کمک کند اما نباید بسیار سرد باشد، هنگام استفاده از دندان گیر با حرکات ملایم و دورانی لثه های نوزاد را ماساژ دهید؛ این کار به افزایش گردش خون در لثه ها و کاهش تورم کمک می کند.
درد و تورم گونه ها: رشد دندان ها و خروج آن از لثه،باعث درد و تورم گونه های نوزاد می شود و این موضوع کاملا طبیعی است اما در بعضی از نوزادان این احساس درد و تورم در گونه ها باعث بی اشتهایی و بی قراری آن ها می شود؛ معمولا، درد دندان درآوردن و تورم لثه باعث می شود که نوزاد مدام گریه کند و بی قرار باشد؛ والدین در چنین مواقعی می توانند با استفاده از کمپرس سرد، ماساژ لثه و گونه، استفاده از حلقه های دندانی این درد را کاهش دهند و در صورت بروز مشکلات شدید تر بهتر است؛ با دندانپزشک اطفال مشاوره کنند.
تب و لرز: دندان درآوردن نوزادان گاهی اوقات با تب همراه است؛ دلیل آن شکافته شدن لثه و بیرون آمدن دندان از آن است؛ هم چنین به علت افزایش خون رسانی به لثه و ضعیف بودن سیستم ایمنی کودک در 4 تا 6 ماهگی دمای بدن نوزاد افزایش می یابد و نوزاد تب می کند؛ معمولا این تب زیر 38 درجه است و اگر بالای این مقدار باشد؛ نمی تواند مربوط به رویش دندان باشد؛ علاوه بر این چون نوزاد دائما انگشت خود را در دهان برای کاهش درد می فشارد؛ ممکن است میکروب ها وارد بدن او شود و در اثر افزایش عفونت، تب کند. شما می توانید از گلاب برای پاشویه کردن نوزاد و کاهش تب او استفاده کنید.
نکات بهداشتی قبل و بعد از دندان درآوردن نوزادان
قبل از دندان درآوردن نوزاد، رعایت نکات بهداشتی الزامی است که شامل موارد زیر است:
- قبل از آشکار شدن دندان ها، لثه نوزاد را بعد از هر وعده غذایی با دستمال نرم یا گاز نرم که در آب گرم قرار می دهید؛ تمیز کنید؛ این کار به تسکین درد لثه کمک می کند از اعمال فشار زیاد یا حرکات تند خودداری کنید تا لثه نوزاد آسیب نبیند.
- قبل از استفاده از دستمال یا گاز مرطوب، برای تسکین درد دندان درآوردن نوزاد، دست های خود را با آب و صابون بشویید تا از انتقال باکتری به لثه نوزاد جلوگیری کنید.
- اگر نوزاد انگشتان یا اسباب بازی خود را وارد دهان می کند، مطمئن شوید که اسباب بازی یا انگشتان نوزاد تمیز است.
- درصورت مشاهده هرگونه نشانه ای از عفونت مانند: تورم، قرمزی، گرمی یا ترشح غیر عادی از لثه و دهان، نوزاد را نزد بهترین دندانپزشک کودکان در تهران ببرید.
- درصورت نیاز از داروها و ژل های مخصوصی که توسط دندانپزشک تجویز می شود، برای درد لثه نوزاد استفاده کنید.
- زمانی که دندان های نوزاد شروع به درآمدن می کند و سفیدی آن از لثه نمایان می شود؛ نوزاد احساس درد می کند و شما به کمک حلقه های دندانی می توانید به کاهش درد او کمک کنید.
- نوعی دندانی است که حاوی ژل های خنک کننده است وقتی آن را داخل یخچال می گذارید؛ سرد می شود و سرمای آن التهاب لثه نوزاد را کاهش می دهد؛ شما می توانید برای کاهش التهاب لثه نوزاد از آن استفاده کنید اما این دندانی نباید خیلی سرد باشد؛ زیرا در این صورت به لثه ها آسیب می رساند.
- دهان نوزاد را با یک دستمال نرم یا گاز مرطوب و استریل تمیز کنید و سپس از یک مسواک نرم و مناسب برای نوزادان برای تمیزی دهان استفاده کنید و این کار را در روز چند بار بعد هر وعده شیر خوردن نوزاد تکرار کنید.
- به نوزاد خود آب بیشتری بدهید؛ این کار موجب می شود تا لثه نوزاد مرطوب بماند و به کاهش درد او کمک می کند؛ هم چنین تجهیزات جویدن نوزاد را به طور مرتب تعویض کنید تا از سلامت لثه‌های او حفاظت شود.
کاهش درد دندان درآوردن نوزاد با طب سنتی
بابونه: این گیاه دارویی به عنوان آرام بخش طبیعی شناخته می شود و خواص درمانی زیادی دارد و یکی از کاربردهای آن به عنوان مسکن درد دندان است؛ به این منظور از عصاره بابونه استفاده می شود؛ یک یا دو قطره عصاره بابونه را روی انگشت خود بریزید و سپس با حرکات نرم و آهسته روی لثه های نوزاد ماساژ دهید؛ قبل از انجام این کار، دست خود را با آب و صابون تمیز کنید و اگر نوزاد علائم ناخوشایندی از خود نشان داد و حساسیتی در او بروز کرد، فورا استفاده از این گیاه را متوقف کنید و با پزشک مشورت کنید.
گل رز: این گل حاوی ویتامین c و انواع آنتی اکسیدان است که می تواند به سلامتی بدن نوزاد کمک کند؛ علاوه بر این چای گل رز موجب تقویت سیستم ایمنی می شود و خواص ضد التهابی دارد. مقداری چای گل رز را با انگشت تمیز خود بردارید و بر روی لثه نوزاد به آرامی ماساژ دهید؛ البته برای اطمینان از این که نوزادبه گل رز حساسیت ندارند، بهتر است ابتدا مقدار کمی از محلول آن را روی پوست یا لثه نوزاد تست کنید و نظارت دقیقی بر واکنش نوزاد داشته باشید؛ هم چنین چای رز باید بدون افزودنی های شیمیایی یا قند باشد.
سنبل الطیب: عصاره سنبل الطیب خواص درمانی متعددی دارد از جمله: ضد افسردگی، ضد اضطراب و ضد اسپاسم و زخم است. تاثیرات عصاره سنبل الطیب در کاهش مشکلات خواب و تنظیم آن مورد تایید علمی نیز قرار گرفته است و در نوزادان به بهبود خواب و رفع بی قراری کمک می کند اما مقدار مصرفی و مجاز بودن استفاده از این عصاره برای نوزاد شما باید توسط متخصص کودکان تایید شود؛ به خصوص در نوزادانی که دارای مشکلات سلامتی هستند؛ این نکته حائز اهمیت است و معمولا بهتر است؛ برای کاهش درد دندان و بی قراری کودکان بالای 3 سال به کار رود.
کلام آخر
مادران معمولا از درد دندان درآوردن نوزادان در محدوده سنی 4 تا 7 ماهگی رنج می برند، گاهی اوقات اولین دندان کودکان با تاخیر 12 تا 14 ماه، نمایان می شود و در بعضی موارد نوزادان با دندان های شیری متولد می شوند؛ بنابراین دانستن راهکارهای بیان شده برای کاهش درد لثه در این هنگام به مادران برای مدیریت این درد و سپری شدن این مرحله از رشد نوزاد کمک می کند.
از شما بسیار سپاس گزاریم که تا پایان این مقاله با ما همراه بودید؛ تا راه های کاهش درد دندان درآوردن نوزاد را برای شما بیان کنیم در صورت داشتن هرگونه نظر، پیشنهاد یا انتقادی می توانید؛ آن را با سایت دندانپزشکا در میان بگذارید.
